Ouderlijk huis van Amsterdamse Joffer

24/09/2016 door Saskia Broekema

Een paar maanden geleden vond ik in een particulier archief een album met interieurfoto’s uit het begin van de 20ste eeuw. Het bleek te gaan om het woonhuis van de familie Osieck, Frederiksplein 12 in Amsterdam. Dergelijke albums werden wel vaker gemaakt bij een verhuizing of een jubileum; zo ook in dit geval.

 

Familie

In 1912 liet Philip Willem Osieck (1838-1915) zijn huis fotograferen ter gelegenheid van zijn 40 jarig huwelijk. Hij was welgesteld en in zijn werkzame leven koopman in granen en meelproducten en firmant van de firma Henri Jullien. Deze firma, gevestigd aan het Rokin 38, handelde in horloges, pendules en bronzen. Weduwnaar van Sophie Louise Adèle Jullien trouwde hij op 13 juni 1872 met Catharina Agnes Briel (1853-1920). Vanaf 1890 woonden zij met hun vier kinderen in het huis aan de noordwestkant van het Frederiksplein met uitzicht op het Paleis voor Volksvlijt. Het plein dat omstreeks 1870 aangelegd werd en vernoemd is naar prins Frederik der Nederlanden, broer van koning Willem II, ligt in het verlengde van de Utrechtsestraat en grenst aan de Weteringschans en de Sarphatistraat.

 

Architect

Willem Langhout Gzn (1850-1936), die in 1887 voor Osieck het bedrijfspand van Henri Jullien aan het Rokin verbouwd had, kreeg nu van hem de opdracht zijn woonhuis te ontwerpen. Hij was architect en makelaar en werkte voornamelijk voor particulieren in de Hollandse neorenaissancestijl. Geboren in Woubrugge als zoon van Gerrit Langhout, mr. metselaar en handelaar in bouwmaterialen, vestigde hij zich in 1877 in Amsterdam, waar hij woonhuizen, winkels en fabrieken bouwde, woonblokken ontwierp en stratenplannen maakte. In 1904 verhuisde Langhout naar het Gooi, waar hij vele villa’s ontwierp. In 1936 overleed hij in Bussum.

 

Huis

In 1890 is het huis gebouwd op de plek van een ouder pand, dat nog te zien is op een foto gemaakt door Wegner en Mottu in 1869. De eerste steen werd op 13 september 1890 gelegd door de jongste zoon, de vijfjarige Philip Willem Osieck Jr; de plaquette die dit feit memoreert is in de achtergevel van de bel-etage gemetseld. Het huis werd gebouwd in de rijke neorenaissancestijl. Het souterrain werd afgewerkt in natuursteen en de eerste en tweede verdieping zijn opgetrokken in rode baksteen. De bel-etage werd gepleisterd. De eerste verdieping kreeg een erker en de tweede een balkon met een vijfkantig baldakijn. Wilfred van Leeuwen noemt dit in zijn artikel over Langhout in 2013 “een balkon uit Duizend-en-één-nacht” en “de sierlijkste loggia in de binnenstad”. Op de derde verdieping werd een dakkapel met topgevel geplaatst en een balustrade met op de hoeken twee siervazen. In het Monumentenregister, het huis is sinds 2001 een rijksmonument, worden twee pelikanen genoemd die op de vazen waren aangebracht. Dit is ook wel op foto’s te zien. Echter, de pelikanen waren in werkelijkheid plastic zwanen, die er ooit als grap op geplaatst zijn. Ze zijn in 2014 verwijderd.

 

Fotograaf

De bekende Amsterdamse fotograaf Johan Huijsen, Willemsparkweg 211, nam in 1912 de foto’s en stelde het album samen. De omslag is met groen leer bekleed en heeft een vergulde opdruk met de tekst 1872 13 – 6 1912. De eerste drie foto’s laten de huizen zien, waar het echtpaar in de loop van hun huwelijk gewoond heeft: Oudezijds Achterburgwal 198, Prinsengracht 620 en Frederiksplein 12. De enige foto die niet gemaakt is door Johan Huijsen, de enige in het album die niet door hem gesigneerd is, is die van de Oudezijds Achterburgwal. Deze is ouder en genomen in een ander seizoen. De laatste zeven afbeeldingen tonen trap, gang, voor- en achterkamers en slaapkamers. Het aardige is dat op een aantal foto’s de familie te zien is. De heer Osieck daalt de trap af om ons bij binnenkomst welkom te heten. Het echtpaar leest en borduurt in de voorkamer bij het raam en leest in de achterkamer op de veranda. Betsy, de jongste dochter, opent gehurkt in haar kamer een kastje. Op een foto die uiteindelijk niet in het album terechtgekomen is, staat zij bij het raam een boek te bekijken.

 

Inrichting

De kamers zijn voornamelijk ingericht met meubelen in de neostijlen van het laatste kwart van de 19de eeuw en begin 20ste eeuw. Textiel speelt een grote rol. Deventer tapijten, die in de hoofdvertrekken kamerbreed gelegd zijn, lopers, draperieën, overgordijnen, glasgordijnen en stores ontbreken dan ook niet. We zien een marmeren vloer in de gang, glas-in-loodbovenlichten, lambriseringen, spiegels boven schoorsteenmantels en in penanten (muurvakken tussen de vensters). Opvallend is dat de plafonds behalve in de gang, niet op de foto’s zichtbaar zijn. De slaapkamers, één met een alkoof, zijn lichter en eenvoudiger ingericht. Het interieur als geheel maakt een rijke en comfortabele indruk.

 

Op alle verdiepingen zijn de kamers hoog, behalve in het onderhuis waar de keuken en mangelkamer zijn. De keuken, die aan de tuinzijde gelegen is, is donker, omdat de veranda op de bel-etage veel licht weg neemt. Daarom zijn in de tegelvloer van de veranda twee ijzeren roosters geplaatst met geslepen glazen prisma’s. Hierdoor buigt het inkomende daglicht 90 graden en komt het door de ramen de keuken binnen. De leverancier was de bekende firma Hayward Brothers uit Londen, die hier sinds 1871 een patent op had.

 

Verkoop huis

Na het overlijden van Philip Willem Osieck in 1915 werd het huis hetzelfde jaar nog openbaar geveild in het verkooplokaal Frascati. De advertentie in de krant beschrijft het gebouw als volgt: ”Heerenhuis met open Plaats, Tuin, Tuinhuis en Erve…met riant uitzicht…Dit perceel is uitmuntend onderhouden en voorzien van lift, leiding van Gas en Duinwater, electrische schellen en spreekbuis.” De lift is een goederenlift. Het huis werd per opbod voor fl. 29.500 gekocht door Philip Henri Nord, via zijn makelaar M.S. Hamburger. In 1920 heeft hij het weer van de hand gedaan. Mevrouw Osieck-Briel en haar jongste dochter Johanna Elisabeth (Betsy) gingen wonen in de Paulus Potterstraat 40. Betsy was zeer kunstzinnig en werd een bekende schilderes en aquarelliste, de jongste van de Amsterdamse Joffers. Zij trouwde in 1917 met de bankier Herman Karel Westendorp, bekend verzamelaar van Aziatische kunst, en werkte sindsdien onder de naam Betsy Westendorp-Osieck.

 

Na een eeuw in gebruik geweest te zijn als huisvesting voor bedrijven, is het huis in 2013 gekocht en na een grondige renovatie en restauratie in 2015 weer een geliefd woonhuis geworden.

 

Bronnen

Wilfred van Leeuwen, “Een balkon uit Duizend-en-één-nacht, Willem Langhout Gzn (1850-1936)”, Binnenstad 258 mei/juni 2013.

www.amsterdamsebinnenstad.nl

www.hilversum2clubs.nl

 

 

Op de ingescande foto’s van het album is de signatuur van J. Huijsen rechtsonder weggevallen.