Onaangename keukendampen
10/07/2015 door Barbara Laan
Het was zo’n honderd jaar geleden volstrekt niet vanzelfsprekend dat bewoners en personeel op voet van gelijkheid met elkaar omgingen; dat is in de woonhuizen in het Gooi uit het begin van de 20ste eeuw goed te merken. De dienstvertrekken, zoals keukens en bijkeukens, werden vanwege de ‘onaangename keukendampen’ dan ook strikt gescheiden van de woonvertrekken, zo lezen wij in het boek Landhuisbouw in Nederland uit 1921. Hoewel in Nederland de vertrekken voor de dienst niet zo divers waren als in Engeland waar je aparte poetskamers en laarzenkamers had, beveelt de schrijver ook voor onze huizen in elk geval een bijkeuken aan, vooral als er jongens in het spel zijn. Hij noemt de bijkeuken een ‘must’ omdat jongens zich buiten nogal eens vies kunnen maken en zich in de bijkeuken kunnen opfrissen. Dit impliceert ook de aanwezigheid van een aparte dienstingang waar de dienstbode ook de leveranciers te woord kon staan.
De auteur, Van der Kloot Meijburg, constateert dat er omstreeks 1920 verbetering is te zien in de landhuisbouw als het gaat om de aandacht die besteed werd aan het onderbrengen van de dienstvertrekken. Er is meer aandacht voor hygiëne dan voorheen en meer oog voor de scheiding tussen wonen en dienst. Gescheiden ingangen, looproutes en zelfs trappenhuizen komen vooral in de grote Gooise landhuizen regelmatig voor. Het huis De Bijenschans van de architect Henk Wegerif heeft zelfs twee dienstingangen. De diensttrap is via de ene dienstingang bereikbaar en leidt direct naar de naaikamer op de eerste verdieping. De andere ingang leidt naar de pantry die aan de ene kant in verbinding staat met de keuken en aan de andere kant met de ‘ontbijtkamer’. Ook zijn de woonkamer en de hal via de dienstgang bereikbaar. Dit complex van vertrekken is volledig van de woonvertrekken afgescheiden. Keukendampen kregen dan ook geen kans om de bewoners tot last te zijn!
Literatuur
De afbeelding van de keuken met personeel is genomen uit het standaardwerk: M. Girouard, Life in the English Country House, New Haven 1978.
