Erfgooiers, een vechtlustig volkje
12/06/2015 door Marlieke Damstra
Het Gooi of Gooiland is een streek gelegen op de hoge zandgronden ten oosten van Amsterdam die zijn ontstaan tijdens de laatste ijstijd. Tot het Gooi behoren de gemeenten ‘s-Gravenland, Naarden, Huizen, Bussum, Blaricum, Laren en Hilversum. Het oude landbouwsysteem in het Gooi is verbonden aan de ontstaansgeschiedenis van de streek.
Historisch gezien viel het Gooi samen met het gebied van de marke van de zogenaamde Erfgooiers. De marke-organisatie was een boerenzelforganisatie die de gronden beheerde. De boeren konden zelf gebruik maken van de gronden zonder dat ze de opbrengsten af moesten staan aan de landheer. Een andere naam voor Gooiland is Naerdincklant, land van Naarden, genoemd naar de enige oude stad in deze regio. De andere gemeenten zijn van oorsprong boeren dorpen die veel recenter tot ontwikkeling zijn gekomen.
De landbouw in deze dorpen (het potstalsysteem) was gebaseerd op een mix van veeteelt en akkerbouw. Het vee graasde overdag op de gemeenschappelijke heide en weiden. ’s Nachts werden de dieren naar het dorp gebracht en daar op stal gezet. De mest was onmisbaar voor het vruchtbaar maken van de arme zandgronden. Het groene beeld van het Gooi ontstond pas in de 19de eeuw toen de streek werd ontdekt door schilders, dagjesmensen en forensen.
Uit een oorkonde van keizer Otto II van 14 december 973 komt naar voren dat een gebied Nardinclant door graaf Wichman II van Hamaland aan het door hem gestichte abdij te Elten (bij Zevenaar) werd geschonken. Zijn dochter Godelinde werd hier abdis. Zij verkocht het gebied op 6 mei 1280 aan de graaf van Holland: graaf Floris. Hij kende rechten toe aan de steden binnen zijn gebied, ook aan de plaats Naarden (Naruthi). Graaf Floris werd op 23 juni 1296 vermoord. Hiermee begon een eeuwen durende strijd tussen de Gooise boeren en de stedelingen die de rechten van het gebied claimden. Hoe en wanneer de term Nardinclant werd vervangen door Gooiland is niet duidelijk. Wat we wel weten is dat tot ca. 1304 in verschillende bronnen uitsluitend deze term werd gebruikt. Vanaf 1306 werd ‘Gooiland’ steeds meer toegepast.
De Erfgooiers waren een opstandig volk. Zo zegt J. D. C. van Dokkum dat de plaats Huizen nog tot ver in de negentiende eeuw de bijnaam ‘Vechtlust’ had. En dat hij, toen hij eind jaren tachtig, een wielrentocht maakte vaak door vloeken, scheldwoorden en stenen werden overladen.
Literatuur
Belangrijke publicaties zijn het boek Het Gooi van J. D. C. van Dokkum uit 1921 en De Geschiedenis van het Gooi van D. Th. Enklaar uit 1939-1940. Een recenter werk met een introductie over de geschiedenis van het Gooi is: Hilversum. Architectuur en stedenbouw 1850-1940 van A. Koenders uit 2001.
